مقايسه کارايي سيستمهاي طبيعي تصفيه فاضلاب در حذف کيست تک ياخته و تخم انگل

Transcript

1 مقايسه کارايي سيستمهاي طبيعي تصفيه فاضلاب در حذف تک ياخته و انگل ۱ جمشيد درايت ۲ علي الماسي ۳ كيومرث شرفي ۴ حبيبه مسكيني (دريافت ٩٠/٩/١ پذيرش ٩١/٤/١) چكيده يکي از مهمترين خصوصيات کيفي که در ارتباط با استفاده مجدد پساب در کشاورزي مورد توجه قرار ميگيرد کيفيت ميکربي ا ن است. هدف از اين مطالعه تعيين کارايي تصفيهخانه فاضلاب قصر شيرين ) سيستم نيزار مصنوعي) گيلانغرب (سيستم برکه تثبيت) و اسلاما باد غرب (سيستم برکه تثبيت) در حذف تک ياخته و انگل بود. در اين تحقيق در مدت ٦ ماه و بهصورت هفتگي از ورودي و خروجي تصفيهخانهها نمونهبرداري شد. جمعا ١٤٤ نمونه براي ا ناليز انگلي با روش جديد بيلنجر و با استفاده از لام شمارش مک مستر با حجم حفرهاي ٠/٣ ميليليتر مورد بررسي قرار گرفت. نتايج نشان داد که ميانگين راندمان زدايش انگل و انگل در سيستم نيزار مصنوعي بهترتيب ± ٠/٢٣ ٩٩/٧ و ١٠٠ درصد است. با توجه به اينكه هيچ تک ياخته و انگلي در پساب خروجي هر دو سيستم برکه تثبيت مورد بررسي مشاهده نگرديد در نتيجه راندمان حذف اين دو پارامتر در اين سيستمها ١٠٠ درصد برا ورد شد. بيشترين تعداد انگل در فاضلاب ورودي و پساب خروجي هر سه تصفيهخانه مربوط به ا سکاريس لمبريکوي يدس بود. با توجه به نتايج کارايي هر سه تصفيهخانه از لحاظ حذف و انگلها مطلوب بوده و بين ا نها اختلاف معنيداري وجود نداشت.(Pvalue>٠/٠٥) همچنين کيفيت پساب خروجي ا نها از نظر ميزان نماتودها با شاخص انگلبرگ (تعداد نماتود: ١ عدد در ليتر) مطابقت داشت. واژهه يا كليدي: سيستمهاي طبيعي برکه تثبيت نيزار مصنوعي تک ياخته انگل A Comparison of the Efficiency of Natural Wastewater Treatment Plants in Removal of Protozoan Cysts and Parasitic Eggs Jamshid Derayat 1 Ali Almasi 2 Kiomars Sharafi 3 Habibeh Meskini 4 (Received Nov. 21, 2011 Accepted June 21, 2012) Abstract One of the most important quality characteristics associated with wastewater reuse in agriculture, which takes into consideration, is the microbial quality. The aim of this study is determination of efficiency of wastewater treatment plants in removal of protozoan cysts and parasitic eggs of Ghasreshirin (constructed wetland), Islamabadgharb and Gilangharb (stabilization ponds). This study was accomplished during six months and sampling was done from inlet and outlet of wastewater Plants, as weekly. Totally, 144 samples were investigated for parasitic analysis with Bailenger method by Mac Master Slide (with a hole size 0.3 ml). The findings showed that mean of removal efficiency in constructed wetland for parasitic eggs and protozoan cysts are %99.7±0.23 and %100 respectively, but, any parasitic eggs and protozoan cysts in outlet effluent of both of wastewater stabilization ponds were not observed, so removal efficiency of these two parameters in these systems was %100 obtained. Ascaris lumbricoides eggs had most number of parasitic eggs in inlet wastewater and outlet effluent of all three wastewater treatment plants. According to the results, the efficiency of all three wastewater treatment plants in terms of removal of cysts and parasitic eggs are desirable and there was no significant difference between them (P value >0.05). The outlet effluent quality of them in terms of nematode eggs rate is consistent with Engelberg index (number of nematode eggs: 1 number per liter). Keywords: Natural Systems, Stabilization Ponds, Constructed Wetland, Protozoan Cyst, Parasitic Egg. 1. Assis. Prof. of Environmental Health Eng., Kermanshah University of Medical Sciences, Kermanshah 2.Assoc. Prof. of Environmental Health Eng., Kermanshah University of Medical Sciences, Keramanshah 3.Instructor of Environmental Health Eng., Kermanshah University of Medical Sciences, Kermanshah (Corresponding Author) ( ) Kio.sharafi@gmail.com 4- Expert of Microbiology Laboratory, Faculty of Public Health, Kermanshah University of Medical Sciences, Kermanshah ۱- استاديار گروه مهندسي بهداشت محيط دانشگاه علوم پزشکي کرمانشاه ٢- دانشيار گروه مهندسي بهداشت محيط دانشگاه علوم پزشکي کرمانشاه ٣- مربي گروه مهندسي بهداشت محيط دانشگاه علوم پزشکي کرمانشاه (نويسنده مسو ل) Kio.sharafi@gmail.com (۰۸۳۱) ۴۳۱۱۰۰۷ ۴- كارشناس ا زمايشگاه ميكروبيولوژي ا زمايشگاه دانشكده بهداشت دانشگاه علوم پزشکي کرمانشاه ا ب و فاضلاب

2 و ١ ١- مقدمه استفاده مجدد از فاضلاب خانگي تصفيه شده بهعنوان يک منبع ارزشمند ا ب براي مصارف مختلف از جمله کشاورزي و ا بياري فضاي سبز يکي از مهمترين اهداف تصفيه فاضلاب و حفاظت از منابع بهويژه در مناطق کما ب است ] ٢]. استفاده مجدد از فاضلاب بهويژه در بخش کشاورزي داراي منافع متعددي از جمله سود حاصل از فروش پساب کاهش ميزان گرد و غبار از طريق ا بپاشي استفاده از مواد مغذي مانند فسفر و نيتروژن موجود در فاضلاب و در نتيجه کاهش مصرف کودهاي شيميايي کاهش هزينهها و کاهش مصرف ا ب شيرين بهعنوان منابع اوليه اثرات متعاقب پروژههاي استفاده مجدد از فاضلاب بهعنوان منابع ثانويه و حفظ محيط زيست و بهبود کيفيت و زيبايي ا ن بهعنوان منابع عمومي است [٣-٥]. ا نچه که در اين ارتباط اهميت فراواني دارد مناسب بودن کيفيت پساب استفاده شده بهويژه از نظر ميکربي و انطباق ا ن با استانداردهاي معتبر ملي و جهاني است ] و ٦ ٧]. در استفاده مجدد از پساب اگر به کيفيت ميکربي پساب و جنبههاي بهداشتي ا ن توجهي نشود خطر جدي براي بهداشت و سلامتي انسان و محيط زيست بههمراه خواهد داشت. اين موضوع زماني با اهميتتر خواهد بود که از پساب براي ا بياري فضايسبز عمومي و محصولات خوراکي از جمله صيفيجات و سبزيجات استفاده شود [٨-١٠]. بهمنظور زدايش عوامل ا لاينده موجود در فاضلاب از جمله مواد ا لي و عوامل بيماريزا بايد فاضلاب را تصفيه نمود. فرايندهاي تصفيه متفاوتي از جمله لجن فعال برکههاي تثبيت نيزارهاي مصنوعي لاگون هوادهي و صافيهاي چکنده وجود دارد ] ١]. مکانيسم زدايش انگلها در حين فرايندهاي تصفيه فاضلاب متفاوت است. مهمترين ا نها رسوب و تهنشيني بهواسطه بالا بودن چگالي و در اثر نيروي وزن فيلتراسيون جذب توسط ريشه گياهان بهدام افتادن در لختههاي بيولوژيک لجن فعال و غير فعال شدن در اثر نامساعد بودن شرايط محيطي است [٢ ١١ و ١٢]. مطالعات و بررسيها نشان ميدهد که درصد زدايش انگلها در صافيهاي چکنده تا ٩٩ درصد در لاگونهاي هوادهي تا ٩٩/٩ درصد در لجن فعال تا ٩٩ درصد و در برکههاي تثبيت بهعلت زمان ماند بالا و نيزارهاي مصنوعي با جريان زير سطحي تا ١٠٠ درصد ميرسد که در هر يک از اين فرايندها راندمان زدايش تابعي از مشخصات فاضلاب و ضوابط طراحي تصفيهخانهها بوده و ميتواند داراي نوسانات زيادي باشد [ ١٤-١٢ ].در ايران تحقيقات اندکي در ارتباط با بررسي کارايي سيستمهاي تصفيه فاضلاب در حذف تک ياخته و انگل صورت گرفته و همچنين در ارتباط با بررسي کارايي چندين سيستم طبيعي تصفيه فاضلاب در عرصه واقعي و در يک شرايط ا ب و هوايي تقريبا يکسان تاکنون هيچگونه تحقيقي در اين زمينه صورت نگرفته است. علاوه بر ا ن جديدالاحداث بودن سيستمهاي طبيعي تصفيه فاضلاب استان کرمانشاه مزيد بر علت شد تا در اين مطالعه کارايي تصفيهخانههاي فاضلاب قصر شيرين (سيستم نيزار مصنوعي) و گيلانغرب و اسلاما باد غرب (سيستم برکه تثبيت) در حذف تک ياخته و انگل مورد بحث و بررسي قرار گيرد و همچنين در خصوص تناسب پساب توليدي ا نها براي استفاده در ا بياري کشاورزي اظهار نظر علمي گردد. ۲- مواد و روشها روش مطالعه توصيفي- مقطعي است. در اين تحقيق که بهمدت ٦ ماه به طول انجاميد نمونهبرداري بهصورت هفتگي از ورودي تصفيهخانه (در واحد ا شغالگير) به حجم يک ليتر و خروجي (بعد از واحد کلرزني) به حجم ١٠ ليتر انجام گرفت. تعداد نمونههاي برداشت شده از ورودي و خروجي هر تصفيهخانه يکسان و معادل ٢٤ نمونه بود و بنابراين جمعا در اين مطالعه ١٤٤ نمونه مورد ا زمايش قرار گرفت. روزهاي نمونهبرداري در طول هفته و بهصورت تصادفي انتخاب گرديد. نمونههاي مذکور براي انجام ا ناليز از نظر انگلي به ا زمايشگاه ميکروبيولوژي دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکي کرمانشاه منتقل شد. ا ناليز انگلي بر اساس ٢ ١ روش بيلنجر با لام شمارش مکمستر با حجم حفرهاي ٠/٣ ميليليتر انجام گرفت [١٥]. به اين صورت که در ابتدا بيش از ٢ ساعت فرصت تهنشيني براي نمونهها فراهم شد و سپس ٩٠ درصد مايع رويي با استفاده از سيفون خارج گرديد و رسوب باقيمانده با توجه به حجم ا ن به چند لوله سانتريفيوژ انتقال داده شد و در g ١٠٠٠ بهمدت ١٥ دقيقه سانتريفيوژ شد و سپس کل رسوب لولههاي سانتريفيوژ به يک لوله سانتريفيوژ انتقال داده شد و مجددا در ١٠٠٠ g بهمدت ١٥ دقيقه سانتريفيوژ گرديد. در ادامه يک برابر حجم رسوب تشکيل شده در مرحله دوم سانتريفيوژ بافر استواستيک (ph=٤/٥) و دو برابر حجم ا ن استات اتيل به لوله سانتريفيوژ اضافه گرديد و بعد از به هم زدن کامل ا ن توسط همزن در ١٠٠٠ g بهمدت ١٥ دقيقه سانتريفيوژ شد. با انجام اين مراحل سه لايه در تمام لولههاي سانتريفوژ شده تشکيل شد که لايه سياهرنگ بالايي و لايه کدر وسطي تخليه شد و بعد از ا ن رسوب نهايي (لايه پاييني) در پنج حجم سولفات روي ٣٣ درصد (وزن مخصوص ١/١٨ ) معلق گرديد و سپس توسط همزن کاملا مخلوط شد. حجم اين محلول (رسوب + سولفات 1 Bailenger Method 2 Mcmaster ا ب و فاضلاب

3 روي) بهعنوان حجم محصول نهايي در نظر گرفته شد و ثبت گرديد. بعد از ا ن مقداري از محصول نهايي بهوسيله پيپت پاستور به سه لام مک مستر با حجم ٠/٣ ميليليتر منتقل شد و قبل از انتقال لام به روي ميکروسکوپ ٥ دقيقه به حال سکون گذاشته شد. سپس شناسايي و شمارش و انگلها توسط ميکروسکوپ با بزرگنمايي ١٠٠ و ٤٠ انجام شد و بعد از ا ن با استفاده رابطه زير تعداد و انگلها در يک ليتر نمونه بهدست ا مد انگل و تک ياخته فاضلاب خام توليدي در فصلهاي ٢ تابستان و بهار با انجام ا زمون ا ماري يو من ويتني مستقل با استناد به سطح معنيداري ٠/٠٥=α و توسط نرم افزار SPSS و Excel مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت و نتايج حاصله مربوط به کيفيت پساب تصفيهخانههاي مذکور با استانداردهاي موجود در اين زمينه مطابقت داده شد. ۳- روش بررسي در جدول ١ حداقل و حداکثر تعداد انگل و تک ياخته فاضلاب خام و پساب خروجي تصفيهخانههاي مورد بررسي در جدول ٢ ميانگين ميزان ا لودگي انگلي فاضلاب خام ورودي و پساب خروجي تصفيهخانهها و کارايي ا نها در حذف پارامترهاي مذکور و در جدول ٣ نتايج ا زمون ا ماري كروسكال واليس H و يو من ويتني بر روي نتايج بهدست ا مده در طول مطالعه اراي ه شده است. ميانگين تعداد انگل فاضلاب خام ورودي به تصفيهخانه مورد بررسي در فصلهاي بهار و تابستان در شكل ١ و ميانگين تعداد تک ياخته فاضلاب خام ورودي به تصفيهخانه مورد بررسي در فصلهاي بهار و تابستان در شكل ٢ نشان داده شده است. 2 Mann-Whitney U / V (١) كه در اين رابطه N تعداد و يا ها در يک ليتر نمونه A ميانگين تعداد و يا هاي شمارش شده در سه لام X حجم محصول نهايي بر حسب ميليليتر P حجم لام مک مستر (٠/٣ ميلي ليتر) و V حجم نمونه اوليه بر حسب ليتر است. در نهايت با توجه به نرمال نبودن کل نتايج بهدست ا مده (٠/٠٥> value P) دادههاي مربوط به مقايسه راندمان تصفيهخانهها در حذف تک ياخته و انگل و دادههاي مربوط به ميزان انگل و تک ياخته فاضلاب خام سه شهر با انجام ١ ا زمون ا ماري كروسكال واليس اچ با استناد به سطح معنيداري ٠/٠٥=α مورد بررسي قرار گرفت و دادههاي مربوط به ميزان کل 1 Kruskal-Wallis H جدول ١- حداقل و حداکثر تعداد انگل و تک ياخته فاضلاب خام و پساب خروجي تصفيهخانههاي مورد بررسي نام تصفيه خانه محل نمونه برداري تعداد ا سکاريس لمبريکوي يدس هيمينولپيس نانا تريکوريس تريکورا ژيارديا ا ميب ميزان کل انگل ميزان انگل نماتود کل تک ياخته ٠ ٧/ ٣ ٧/ ٣ ٠ ٠ ٠ ٠ ٧/ ٣ حداقل ورودي ١٠٦/٧ ١١٣/ ٧ ١٥٨ ٢٠/ ٧ ١٠٦/ ٧ ٢٥/ ٧ ٤٤/ ٤ ٨٨ حداکثر حداقل ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ حداکثر ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ خروجي حداقل ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ ٧٣/٧ ٨٠ ١٠٦/ ٧ ٧٥ ٥٠ ٠ ٤١/ حداکثر ٧ ٨٠ ورودي حداقل ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ حداکثر ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ خروجي حداقل ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ ٧٥ ١٠٠ ١٦٧/ ٨ ٥٠ ٣٠/ ٧ ٠ ٦٧/ حداکثر ٧ ١٠٠ ورودي حداقل ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ ٠/ ٨ ٠/ ٨ ٠ ٠ ٠ ٠/ ٦٧ ٠/ حداکثر ٨ خروجي گيلانغرب اسلام ا باد غرب قصر شيرين ا ب و فاضلاب

4 نام تصفيه خانه محل نمونه برداري ژيارديا جدول ٢ - ميانگين ميزان ا لودگي انگلي فاضلاب خام ورودي و پساب خروجي تصفيهخانههاي مورد بررسي (تعداد در ليتر) و کارايي ا نها در حذف پارامترهاي مذکور ا سکاريس لمبريکوي يدس هيمينولپيس نانا تريکوريس تريکورا ا ميب ميزان کل انگل ميزان انگل نماتود ميزان تک ياخته درصد راندمان حذف(با فرض نرمال بودن داده ها) انگل تک ياخته ١٠٠ ١٠٠ ١٠٠ ٩٩ /٧±٠/ ٢٣ غرب شيرين اسلام ا باد ورودي ١٨ /١ ٢٩ / ٩٨ ٣٩ / ٩٤ ١٠ / ٥ ٧ / ٦ ٠ ٩ / ٩٦ ٢٩ / ٩٨ خروجي ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ قصر ورودي ١٩ /٩٥ ٣٠ / ٤٣ ٣٥ / ٨٥ ١٣ / ١ ٦ / ٨٥ ٠ ٥ / ٤٢ ٣٠ / ٤٣ خروجي ٠ ٠ / ٠٨ ٠ / ٠٨ ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ / ٠٨ ١٠٠ ١٠٠ ١٥ /٦١ ٣٩ / ٩٩ ٤٤ / ٨ ٦ / ٥ ٩ / ١١ ٢ / ٥٣ ٦ / ٨١ ٣٧ / ٩٩ ورودي ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ خروجي گيلانغرب ا زمون ا ماري ناپارامتريک استفاده شده جدول ٣- نتايج ا زمون ا ماري كروسكال واليس H و يو من ويتني بر روي نتايج بهدست ا مده در طول مطالعه P value تفسير کاربرد (هدف) ٠/٨٦٩ كروسكال واليس H يو من ويتني مقايسه راندمان تصفيه خانهها در حذف انگل مقايسه راندمان تصفيه خانهها مورد بررسي در تک ياخته مقايسه کل انگلهاي فاضلاب خام شهرهاي مورد بررسي مقايسه کل تکياخته فاضلاب خام شهرهاي مورد بررسي مقايسه ميزان انگل فاضلاب خام در فصل بهار و تابستان مقايسه ميزان تکياخته فاضلاب خام در فصل بهار و تابستان ٠/٤١ ٠/٣٥١ ٠/٢٠٩ <٠/٠٠٠١ ٠/٠٠٤ بين ميزان کارايي تصفيهخانهها در حذف انگل اختلاف معنيداري وجود ندارد. بين ميزان کارايي تصفيهخانهها در حذف تک ياخته اختلاف معنيداري وجود ندارد. بين ميزان کل انگل فاضلاب خام توليدي شهرهاي مختلف استان کرمانشاه اختلاف معنيداري وجود ندارد. بين ميزان کل تکياخته فاضلاب خام توليدي شهرهاي مختلف استان کرمانشاه اختلاف معنيداري وجود ندارد. بين ميزان کل انگل فاضلاب خام توليدي در فصل تابستان با ميزان مذکور در فصل بهار اختلاف معنيداري وجود دارد. بين ميزان کل تکياخته فاضلاب خام توليدي در فصل تابستان با ميزان مذکور در فصل بهار اختلاف معنيداري وجود دارد. ا ب و فاضلاب

5 شكل ١- ميانگين تعداد انگل فاضلاب خام ورودي به تصفيهخانه مورد بررسي در فصلهاي بهار و تابستان کمتر است اما از ميزان اعلام شده براي کشورهاي توسعه يافته مانند ا مريکا (١ تا ٨ عدد در ليتر) فرانسه (٩ تا ١٠ عدد در ليتر) و ا لمان( ٤٠ عدد در ليتر) بيشتر است [١٨]. تحقيق زامو و ٢ ١ همکاران در ارتباط ا لودگي انگلي فاضلاب خام شهر كنيترا (يکي از شهرهاي مراکش) نشان داد که ميانگين کل انگلهاي موجود در فاضلاب شهر مذکور برابر با ٣١ عدد در ليتر است [١٩]. بيشترين تعداد انگل در فاضلاب خام کليه شهرها مربوط به ا سکاريس لمبريکوي يدس و همانند هيمنولپيس نانا در فاضلاب خام تمام شهرهاي مورد بررسي مشاهده شد و اين امر بهدليل مقاومت بالاي ا سکاريس لومبريکوي يدس نسبت به ديگر انگلها از جمله کرمهاي قلابدار و تريکوريس تريکورا در برابر شرايط نامساعد محيطي است ] و ٧ ١٦]. اين نتايج نشان ميدهد که در حال حاضر نيز ا لودگي به کرم ا سکاريس در سطح جامعه ايران بالاتر از بقيه انگلها است و اين موضوع با نتايج مطالعات مشابه از جمله تحقيق ميران زاده و محمودي در تهران مطالعه محوي بيکم کيا در اصفهان و تهران و تحقيق اربابي و زاهدي در شهرکرد مطابقت دارد [١١ ١٦ و ١٧]. ٣ جمينيز هم در مطالعه مروري خود با بررسي اطلاعات مربوط به ا لودگي انگلي فاضلاب خام کشورهاي مختلف از جمله ا مريکا ا لمان پاکستان مصر برزيل و غيره به نکته مذکور اشاره کرده است [١٨]. درحالي که در تحقيق زامو غالبترين تعداد انگل مربوط به انگل توکسوکارا است. لذا بعضي شرايط ديگر از جمله شرايط ا ب و هوايي شرايط جغرافيايي فرهنگ و عادات بهداشتي مردم و غيره ميتواند در تعيين ا لودگي به انگل غالب در سطح جامعه مو ثر باشد [١٩]. با توجه به نتايج حاصله و انجام ا زمون ا ماري يو من ويتني با استناد به سطح معنيداري ٠/٠٥=α مشخص شد که ميزان ا لودگي انگلي فاضلاب خام تمامي شهرهاي مورد مطالعه در فصل بهار بيشتر از فصل تابستان است. با توجه به اينکه تمام نمونههاي فاضلاب خام در اين مطالعه در روزهاي غير باراني برداشت شده و همچنين نظر به اينکه ميزان مصرف ا ب در فصل تابستان بيشتر از فصل بهار است در نتيجه با توجه به اين شرايط (ميزان حجم فاضلاب توليدي کمتر در فصل بهار) ميزان ا لودگي انگلي در فاضلاب خام توليدي در فصل بهار بيشتر از فصل تابستان خود را نشان ميدهد. با توجه به نتايج مذکور بايد وضعيت ا لودگي انگلي فاضلاب شهرهاي استان کرمانشاه مورد توجه ويژهاي قرار گيرد و منشا اين ا لودگي بررسي گردد. در راستاي تا مين اين هدف کلي فعال بودن 1 Zamo et al. 2 Kenitra 3 Jimenez شكل ٢- ميانگين تعداد تک ياخته فاضلاب خام ورودي به تصفيه خانه مورد بررسي در فصلهاي بهار و تابستان ٤- نتايج و بحث با توجه به نتايج اراي ه شده و با انجام ا زمون ا ماري كروسكال واليس H که ميانگين کل و انگل فاضلاب خام ورودي به تصفيهخانه شهرهاي مختلف با هم اختلاف معنيد را ي ندارد (٠/٠٥< value P)[١١ ١٦ و ١٧]. ميانگين تعداد انگل فاضلاب خام شهرهاي مورد بررسي از فاضلاب خام شهرهاي تهران اصفهان و شهرکرد بيشتر است و اين ميتواند بهدليل توليد فاضلاب صنعتي (بدون ا لودگي انگلي) بيشتر در اين شهرها باشد و بنابراين ميانگين تعداد انگل فاضلاب خام اين کلانشهرها نسبت به شهرهاي مورد بررسي در اين تحقيق کمتر است. با مقايسه وضعيت ا لودگي انگلي فاضلاب خام شهرهاي مورد بررسي با فاضلاب خام کشورهاي مختلف مشخص گرديد که ميانگين تعداد انگل فاضلاب خام شهرهاي مذکور از ميزان اعلام شده براي کشورهاي در حال توسعه (٧٠ تا ٣٠٠ عدد در ليتر) برزيل (١٦٦ تا ٢٠٢ عدد در ليتر) مراکش (٢١٤ تا ٨٤٠ عدد در ليتر) اردن (٣٠٠ عدد در ليتر) پاکستان ( ١٤٤ عدد در ليتر) روسيه ( ٢٠٠٠ عدد در ليتر) و اکراين (٦٠ عدد در ليتر) ا ب و فاضلاب

6 تثبيت ٣ تصفيهخانه ا ن داراي راندمان ١٠٠ درصد در حذف انگل بودند درحالي که ٢ تصفيهخانه ديگر چنين وضعيتي نداشتند و علت را ناکافي بودن زمان ماند بيان نمودهاند. علاوه بر ا ن هيچ کدام از اين پنج تصفيهخانه قابليت زدايش کامل (راندمان ١٠٠ درصد) تک ياختهها را نداشتند [٢٣]. در مطالعه رينوسو و ٥ همکاران کارايي سيستم نيزار مصنوعي در حذف ژيارديا بيشتر از برکه تثبيت بوده و ٩٧ درصد اعلام شده است [٢٤]. در ٦ مطالعه پاتريكا و همکاران کارايي حذف انگلها ١٠٠ درصد گزارش شده است [١٢]. با توجه به نتايج مشخص شد که ميانگين تعداد انگل نماتود در پساب خروجي سيستم نيزار مصنوعي کمتر از يک عدد در ليتر است در حالي که هيچ نوع انگل نماتودي در پساب خروجي از برکههاي تثبيت گيلانغرب و اسلام ا باد غرب مشاهده نگرديد. تصفيهخانههاي فاضلاب شهرهاي مورد بررسي و بهرهبرداري بهينه ا نها بايد مورد توجه ويژه قرار گيرد. همچنين براي کاهش ابتلا به بيماريهاي انگلي بايد از ا بياري محصولات کشاورزي با فاضلاب خام خودداري گردد. ارتقاء سطح ا گاهي بهداشتي مردم و ايجاد تغييرات عمده در نگرش و عملکرد خانوادهها ترويج اصول صحيح سالمسازي سبزيجات و ديگر محصولات کشاورزي خوراکي ميتواند از راهکارهاي کاهش ا لودگي انگلي در جامعه باشد. با توجه به نتايج اراي ه شده و با انجام ا زمون ا ماري كروسكال واليس H مشخص گرديد که بين ميانگين کارايي سيستم هاي مورد بررسي( نيزار مصنوعي و برکه تثبيت) اختلاف معنيداري وجود ندارد (٠/٠٥< value P). و راندمان هر دو سيستم مذکور در حذف پارامترهاي مورد بررسي تقريبا برابر و معادل ١٠٠ درصد است. با توجه به اينکه زمان ماند طولاني و در نتيجه تهنشيني مکانيسم غالب و اصلي حذف انگل و تک ياختهها است لذا در صورت طراحي و راهبري مناسب برکههاي تثبيت ميتوانند بالاترين کارايي را از خود نشان دهند و علاوه بر زمان ماند بالا اشعه خورشيدي ph بالا ناشي از بيومس جلبکي و وجود ميکروارگانيسمهاي شکارچي ميتوانند از فاکتورهاي مو ثر ديگر در حذف انگل و تکياخته در اين سيستم باشند. در سيستم نيزار مصنوعي فيلتراسيون و جذب توسط ريشه گياهان باعث ايجاد شرايطي مناسب براي حذف انگل و تک ياختهها شده است [٧ و ١٢ ]. در تصفيهخانه فاضلاب قصرشيرين علاوه بر وجود بيش از ١٢ نيزار دو برکه بيهوازي بهصورت موازي در ابتداي سيستم قرار گرفتهاند كه باعث دخالت دادن فاکتور زمان ماند بالا در حذف انگلها ميشوند. زيرا حتي در سيستم برکه تثبيت بالاترين ميزان حذف انگلها در برکههاي بيهوازي اتفاق ميافتد [١٧]. نتايج اين تحقيق با نتايج مطالعات مشابه ١ همخواني دارد. در مطالعه ا ماهميد و همکاران و همچنين در بررسي اربابي و زاهدي راندمان حذف نماتودها در برکههاي تثبيت ١٠٠ درصد گزارش شده است [١٧ و ٢٠]. گريماسون و ٢ همکاران در مطالعه در کنيا و فرانسه راندمان حذف هاي ژيارديا توسط برکههاي تثبيت را کمتر از ١٠٠ درصد گزارش کردهاند دليل اين امر طراحي نامناسب و زمان ماند ناکافي اعلام ٣ شده است [٢١]. در تحقيق اليس و همکاران در انگلستان مشخص شد که راندمان حذف انگلها توسط برکههاي تثبيت به ٤ ١٠٠ درصد نميرسد [٢٢]. بن ايد و همکاران با انجام مطالعه خود در تونس نشان دادند كه از پنج تصفيهخانه فاضلاب با سيستم برکه ٥- نتيجهگيري با توجه به نتايج مذكور بايد وضعيت ا لودگي انگلي فاضلاب شهرهاي استان كرمانشاه مورد توجه ويژه قرار گيرد و منشا اين ا لودگي بررسي شود. در راستاي تا مين اين هدف كلي فعال بودن تصفيهخانههاي فاضلاب شهرهاي مورد بررسي و بهرهبرداري بهينه ا نها بايد مورد توجه قرار گيرد. همچنين براي كاهش ابتلا به بيماريهاي انگلي بايد از ا بياري محصولات كشاورزي با فاضلاب خام خودداري شود. ارتقاي سطح ا گاهي بهداشتي مردم و ايجاد تغييرات عمده در نگرش و عملكرد خانوادهها ترويج اصول صحيح سالمسازي سبزيجات و ديگر محصولات كشاورزي خوراكي ميتواند از راهكارهاي كاهش ا لودگي انگلي در جامعه باشد. در ارتباط با كارايي سيستمهاي طبيعي در حذف ا لودگي انگلي ميتوان اظهار كرد كه كارايي سيستمهاي طبيعي تصفيه فاضلاب مانند بركه تثبيت و نيزار مصنوعي در صورت بهرهبرداري مناسب در حذف انگلهاي نماتود بسيار بالا بوده و در نتيجه بهراحتي ميتوانند از اين نظر استانداردهاي لازم را شاخص انگلبرگ: تعداد نماتود: ١ در ليتر) برا ورده نمايند. ٦- قدرداني به اين وسيله نويسندگان اين مقاله از معاونت محترم تحقيقات و فناوري دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني كرمانشاه بهخاطر تا مين هزينههاي مالي اين طرح تحقيقاتي (با شماره ثبت ٨٨٠٩١ ) کارکنان محترم شرکت ا ب و فاضلاب استان کرمانشاه و مسي ولان تصفيهخانهها بهخاطر همکاري در انجام اين تحقيق تشكر وقدرداني مينمايند. 5 Reinoso et al. 6 Patricia et al. 1 Amahmid et al. 2 Grimason et al. 3 Ellis et al. 4 Ben Ayed et al. ا ب و فاضلاب

7 ۷- مراجع 1- Tchobanoglus, G., and Burton, F.L. (2003). Wastewater engineering, 4 th Ed., McGraw Hill, Metcalf and Eddy, New York. 2- Donald, R., and Rowem, I. (1995). Handbook of wastewater reclamation and reuse, 1 th Ed., CRC Press, Boca Raton. 3- Weizhen, L.u., and Andrew, A.Y. (2003). A Preliminary study on potential of developing shower/aundry wastewater reclamation and reuse system. Chemosphere, 52, Papaiacovou, I. (2001). Case study-wastewater reuse in Limassol as an alternative water source. Desalination, 138, Kalavrouziotis, I.K., and Apostolopoulos, C.A. (2007). An integrated environmental plan for the reuse of treated wastewater effluents from WWTP in urban areas. Building and Environmental, 42, Carr, R. (2005). Guideline for safe wastewater use more than just numbers, irrigation and drainage, WHO., California, America. 7- Bitton, G. (2005). Wastewater microbiology, 3 th Ed., John Wiley and Sons, Inc., Hoboken, New Jersey. 8- Palese, A.M. (2009). Irrigation of olive groves in Southern Italy with treated municipal wastewater: Effect on microbiological quality of soil and fruits. Agriculture,Ecosystems and Environment, 129, Lubello, C. (2004). Municipal-treated wastewater ruse for plant nurseries irrigation. Water Research, 38, Gupta, N., Khan, D.K., and Santra, S.C. (2009). Prevalence of intestinal helminth eggs on vegetables grown in wastewater-irrigated areas of Titagarh, west Bengal, India. Food Control, 20, Miranzadeh, M.B., and Mahmoudi, S. (2002). Investigation into the removal of nematodes eggs in influent and effluent of shoosh wastewater treatment plant. J. of Water and Wastewater, 42, (In Persian) 12- Patricia, M., Ivan, B., Gemma, A., and Estanislao, D. L. (2008). Removal of wastewater pathogen indicators in a constructed wetland in Leon, Spain. Ecological Engineering, 33, Matteus, F.A. (2000). Water management and conservation in arid climates, Technomic Publishing, USA. 14- Molleda, P., Blanco, I., Ansola, G., and Luis, D.E. (2003). Removal of wastewater pathogen indicators in a constructed wetland in Leon, Spain. Ecological Engineering, 33, Rachei, M., and Mara, D. (1996). Analysis of wastewater for use in agriculture-a laboratory manual of parasitological and bacteriological techniques, WHO, USA. 16- Mahvi, A.H., and Kia, E.B. (2006). Helminthes eggs in raw and treated wastewater in the Islamic Republic of Iran. Eastern Mediterranean Health, 12, Arbabi, M., and Zahedi, M. R. (1998). Performance evaluation of stabilization ponds in urban wastewater treatment (in cooling climate). Second Congress of Environmental Health, University of Medical Sciences, Kerman, Iran. (In Persian) 18- Jimenez, B. (2007). Helminthes (worms) eggs control in wastewater and sludge. International Symposium on New Directions in Urban Water Management, UNESCO, Paris. 19- Zamo, A.C., Belghyti, D., Lyagoubi, M., and Elkharrim, K. (2003). Parasitological analysis of the untreated wastewater of the Ville Haute urban emissary (Maamora district, Kenitra, Morocco). U.S. National Library of Medicine National Institutes of Health, 13(4), Amahmid, O., Asmama, S., and Bouhoum, K. (2001). Urban wastewater treatment in stabilization ponds: Occurrence and removal of pathogens. Urban Water, 4(3), Grimason, A.M., Wiandt, S., Baleux, B., Thitai, W.N., Bontoux, J., and Smith, H.V. (1996). Occurrence and removal of Giardia sp. cysts by Kenyan and French waste stabilization pond systems. Water Sci. Technol., 33 (7), ا ب و فاضلاب

8 22- Ellis, K. V., Rodrigues, P. C. C., and Gomez, C. L. (1993). Parasite ova and cysts in waste stabilization ponds. Water Research, 27 (9), Ben Ayed, L., Schijven, J. A., Jemli, Z., and Sabbahi, S. M. (2009). Presence of parasitic protozoa and helminth in sewage and efficiency of treatment in Tunisia. Parasitol Res., 105, Reinoso, R., Alexandra Torres, L., and Bécares, E. (2008). Efficiency of natural systems for removal of bacteria and pathogenic parasites from wastewater. Science of Total Environmental, 34, ا ب و فاضلاب